İNTERNETHABER- Elektriğin ardından doğalgaza yapılan yüzde 18'lik zammın sorumlusu bulundu. Zaman'ın iddiasına göre zamların sebebi İran'dan alınan fahiş fiyatlı doğalgaz... Ancak ortada ilginç bir tablo var. 

Petrole endeksli olarak yükseldiği söylenen doğalgaz fiyatları AB üyesi 27 ülkede 2009 yılının bile altına inmiş durumda. Bizde ise tam tersi... Bunun sebebi Türkiye'nin doğalgazı tedarik ettiği ülkelerden indirim alamaması mı?


Doğalgaz zammında ham petrol etkili olsa da dövizdeki artış da iç pazar fiyatlarına önemli bir etken olarak gösteriliyor. Türkiye'de doğalgaza 1 Nisan'dan geçerli olmak üzere yapılan yüzde 18,72'lik zam tartışılırken istatistiki veriler, dünyanın birçok ülkesinde gaz fiyatlarının son dönemde azaldığını gösteriyor.

AVRUPA'DA FİYATLAR DÜŞTÜ
BİZDE ARTTI

Avrupa İstatistik Kurumu Eurostat'ın verilerine göre AB'ye üye 27 ülkede 2009 yılında 0,059 olan doğalgazın ortalama fiyatı 2011 yılında 0,057'ye geriledi. Doğalgaz fiyatlarındaki düşüş, birçok AB ülkesinde çok daha yüksek oldu. Mesela İrlanda'da 2009 yılında doğalgaz fiyatları 0,064 iken bu rakam 2011 yılında 0,051'e, Almanya'da 0,065'ten 0,059'a, Fransa'da 0,061'den 0,054'e, İtalya'da 0,076'dan 0,069'a geriledi.

İRAN İNDİRİM YAPMADI

Başta Avrupa ülkeleri olmak üzere doğalgaz ithalatçıları, ekonomilerdeki durgunluğu gerekçe göstererek, gaz satıcısı ülkelerle masaya oturup fiyatlarda önemli oranlarda indirim aldı. Ancak İran o indirimi sağlamadı.

Türkiye de, gecikmeli olarak en fazla doğalgaz ithal ettiği Rusya ile masaya oturup gaz fiyatlarında indirim sağladı. Fakat Rusya'dan sonra en çok gaz ithal edilen ülke olan İran'ın indirime yanaşmaması, Türkiye'ye pahalıya mal oldu. Zaman'ın sektör kaynaklarından aldığı bilgiye göre, İran'a bin metreküp doğalgaz için ödenen para 500 doları geçti. Ankara, "İran tarafının gaz fiyatında indirime gitmemesi" üzerine Uluslararası Tahkim'de açtığı davayı 2009 yılında kazanmıştı. Ancak kesintiler ve kalite konusunda yaşanan sorunlar sebebiyle iki ülke yeniden tahkimlik oldu.

25 YILLIK ANLAŞMA YAKTI

Türkiye (BOTAŞ) ile İran (NIGC) arasında 8 Ağustos 1996'da yıllık 10 milyar metreküp doğalgaz alımını öngören anlaşma imzalandı. 25 yıl süreli anlaşma kapsamında Türkiye halen İran'dan doğalgaz alımına devam ediyor. Ancak İran'ın ağır kış dönemlerinde gaz akışında kesintiye gitmesi ve gazın kalitesinde yaşanan sorun, iki ülke arasında zaman zaman tartışma konusu oldu. Türkiye (BOTAŞ), 2004'te İran aleyhine "gaz teslimatı ve kalite sorunu" gerekçesiyle Uluslararası Tahkim'e açtığı davayı kazandı (2009). İki ülke, son olarak "İran tarafının gaz fiyatında indirime gitmemesi" üzerine yeniden tahkimlik oldu. Enerji Bakanlığı, İran aleyhine tahkim sürecinin Mart 2012 itibarıyla başlatıldığını açıklamıştı.

RUSYA İNDİRİM YAPTI

Başta Avrupa olmak üzere dünya pazarlarında yaşanan ekonomik kriz ve doğalgaz satışlarındaki düşüş, doğalgaz alan ve satan ülkeleri "indirim" talepleriyle karşı karşıya getirdi. Sektör kaynaklarının verdiği bilgiye göre en büyük doğalgaz satıcısı şirketlerden Rus Gazprom, uzun bir süre Avrupa'dan gelen indirim taleplerine direndi. Ancak özellikle Avrupalı şirketlerin mahkemeye (Tahkim) gitmeleri veya gideceğini açıklamaları, Rus şirkete geri adım attırdı ve Gazprom, birçok Avrupalı şirketle yaptığı uzun süreli anlaşmalarda indirime gitti. Rus Gazprom, son olarak Aralık 2011'de Türkiye ile masaya oturup gaz fiyatlarında indirim yaptı.

DOĞALGAZ FİYATI PETROL BAZ
ALINARAK HESAPLANIYOR

Doğalgaz fiyatları üçer aylık dönemler halinde belirleniyor. BOTAŞ kaynaklarından alınan bilgiye göre fiyatın hesaplandığı dönemlerde 6 ve 9 aylık petrol ve petrol ürünleri fiyat ortalaması baz alınarak fiyat hesaplanıyor. Fiyat formülünde; doğalgazın güncel alım fiyatı, doğalgaz anlaşmasının sağlandığı dönemdeki alım fiyatı (baz fiyat), formülde kullanılan ürünlerin geçmiş 6-9 aylık ortalamaları ve formülde kullanılan ürünlerin anlaşma sağlandığı dönemdeki sabit fiyatlar yer alıyor. Buna göre gaz fiyatları her yıl 1 Ocak, 1 Nisan, 1 Temmuz, 1 Ekim'de yeniden belirleniyor.