Dedekuyusu Höyüğünü bilir misiniz? Aydında nerededir, önemi nedir?
Aydın tarihinde en eski yerleşim yeri Dedekuyusu (Deştepe) Höyüğüdür. Dedekuyusu Höyüğü Tralles’ten eski bir yerleşim yeri olması, Aydın tarihi açısından son derece önemlidir. Aydın’ın batısında il merkezine 1 km uzaklıkta ve yoğun kent dokusu arasında kalmıştır.
Höyükle ilgili ilk bilgilere, S. Lloyd-J. Mellaart tarafından yapılan belirlemelerde rastlıyoruz. Kuzey-güney doğrultusunda uzanan höyük, kuzey-kuzeydoğu yönünde daralan ve dikleşen güney-güneybatı yönünde ise genişleyen oval bir yapıya sahip.
Höyükle ilgili yüzey araştırmaları kuzey-güney doğrultusunda tepe ve yamaç kesimlerinin, ayrıca höyük çevresinin ayrı taranmasıyla gerçekleştirilmiştir. Bu araştırmalarda buluntulara özellikle höyüğün güney- güneydoğu ve güneybatı kesimlerinde daha yoğun rastlanmıştır. Höyük üzerinden ele geçen seramik buluntuları gerek malzeme ve teknik gerekse form özellikleri açısından Kalkolitik Çağ, Erken ve Orta Tunç Çağlarına değin takip edilebilecek bir seramik gelişimi vermektedir. Höyüğün güney ve güneydoğusunda yüzeyden ele geçen seramik buluntuları, yerleşim sürecinin M.Ö. 2000 e kadar uzandığın göstermiştir [1].
Şükrü Tül tarafından “Bitek Topraklar Üstünde Aydın” isimli çalışmada Tunç Çağında Aydın önlerine kadar sokulan denizi ve Dedekuyusu Höyüğünü ve denizi kara kalem bir çalışmayla ifade etmiştir.
Büyük Menderes ovasında doğal yol üzerindeki konumuyla Dedekuyusu Höyüğü, bir taraftan doğu yönünde Batı Anadolu’nun iç kesimleri, diğer taraftan da batı doğrultusunda Ege dünyasıyla bağlantılarını kurabilecek konumuyla tüm arkeologların dikkatini çekmiştir.
Höyük 1972 yılına kadar dikkatten kaçmış. Genel olarak Ege Bölgesinde höyüklerin olabileceği öngörülmediği için önemsenmemiştir. İzmir 2. Koruma Kurulu, 1995’te höyüğü 1. derece arkeolojik SİT bölgesi ilan etmişti. Ancak Aydın milletvekili ve Kültür Bakanı Atila Koç’un kurduğu yeni kurul, burayı 3. Derece sit alanına düşürmüştür. İmar planı değişikliği ile Dedekuyusu çevresi, korunmaya çalışılmış, sadece iki katlı yapılaşmaya imkan tanınmıştır. Dedekuyusu Höyüğünün kuzeyinde kalan, kanalın üstünde, AYKO’nun batısında kalan alanda iki katlı yapılaşmaya izin verilirken her ne olduysa önce bu alana 10 katlı yapılar, lux rezidanslar yapılmaya başlandı.
Son olarak ta, Dedekuyusu Höyüğünün neredeyse bitişiğine “Amerikan Kültür Koleji’nin” yapılmaya başlandı. Önce çevredeki incir ve zeytin ağaçları kesildi, daha sonrada devasa bir kütle inşa edilmeye başlandı.
Aydın’ın en eski tarihi dokusu olan Dedekuyusu Höyüğünün neredeyse bitişiğine bu çok katlı yapılara nasıl izin verilmektedir?
Aydın Valiliği, Kültür ve Tabiat Varlıkları koruma Kurulu, ilgili belediye birimleri buna nasıl izin vermektedir?
Çevresinde iki katlı yapılaşmaya dahi izin verilirken kılı kırk yaran anlayış nerelere kayboldu?
Bu devasa binaları şehrin herhangi bir yerine inşa etmek mümkündür. Fakat, geçmişi M.Ö.2000’e kadar uzanan, Erken ve Orta Tunç Çağlarına ait bir Dedekuyusu Höyüğü’ne sahip olabilir miyiz?
[1] Prof.Dr. Sevinç Günel, Aydın Bölgesi Yüzey Araştırmaları Işığında Çatalkaya, Dedekuyusu ve Bahçetepe Yerleşimleri
