İhracat gelirinden Erbil'e yüzde 17 pay öngören Bağdat yönetimi, bu anlaşmaları tanımıyor. Kuzey Irak, 2014 yılına kadar günde 1 milyon varil petrol üretimi hedefliyor.
Kuzey Irak'ın petrol rezervleri, bol ve kolay erişimli olma avantajına sahip. Ancak yarı-özerk Kürt Bölgesel Yönetimi'yle sözleşme yaparak burada faaliyet gösteren büyük Batılı şirketler, Kürt yönetimiyle merkezi Bağdat hükümeti arasındaki çekişme yüzünden alacaklarını tahsil edemiyor. Yine de bu anlaşmazlık, başka büyük şirketlerin de kuzeye yerleşmelerine ve daha büyük özerklik peşinde olan Kürt yönetimi için, Bağdat hükümetini kızdıran onaylarını ilan etmelerine engel olamıyor. Irak konusunda çalışan önde gelen bir petrol şirketi yöneticisi, "Kuzeye göç devam ediyor, bu bir dönüm noktası olabilir." dedi.

Türkiye, Suriye ve İran'la sınırları olan bu dağlık bölgede üretim küresel ölçekte bakıldığında henüz çok zayıf. Ancak Kuzey Irak Doğal Kaynaklar Bakanı Ashti Hawrami, doğru yatırımlarla ve bir ihraç güzergâhıyla 2014 yılına kadar günde 1 milyon varil, beş yıl sonra da günde 2 milyon varile çıkacak bir üretimin mümkün olduğunu söylüyor. Petrol şirketlerinin yöneticilerine göre Hawrami, 'yatırımlarını haklı gösterecek kazançlar elde etmek istemelerini' anlayışla karşılıyor. Bu şirketler diğer Ortadoğu ülkelerinde ise hükümetlerin kendilerine kuşkuyla yaklaştığını söylüyorlar. Bir yönetici, "Aradaki fark şu ki, bizi burada istiyorlar, halbuki güneyde sanki istenmiyoruz." dedi.

Kürt bölgesindeki gelişimin önündeki en büyük engel, her türlü ihracat faaliyetinde yetkinin Bağdat'ta olması ve merkezi hükümet de Erbil'deki Kürt yönetimi ile imzalanan kontratların geçerliliğini tanımıyor. Bağdat, Kuzey'e verdiği yakıtı sınırlıyor ve ülke ihracat gelirlerinin yüzde 17'sini almasını öngören anlaşmaya rağmen kuzeye nakit akışını zorlaştırıyor.

Türk şirketi Genel Enerji, 2002 yılında bölgeye ilk giren şirket olarak bu yolu açmıştı. 2003 yılında ABD önderliğindeki işgalin ardından Norveçli DNO ve diğerleri peşinden geldi. Halen 40 kadar yabancı şirket Kuzey Irak'ta petrol faaliyeti gösteriyor. Ancak siyasi durum ve ödeme alamama sorunları nedeniyle Kuzey Irak'a gelenler siyasi riskleri göze alabilen ve kaybedecek fazla şeyi olmayan küçükçe şirketler oldu.

Ne var ki, geçen yıl kasım ayında, petrol devi Shell'in bu nedenlerden dolayı bölgeden çekilmesinden dört yıl sonra, Exxon Mobil devreye girdi ve oyunun gidişatını değiştirdi. Dünyanın en büyük özel petrol şirketi Exxon Mobil, Kuzey Irak'ta 6 arama bölgesi için sözleşme imzaladı. Geçen ay ise ABD'nin ikinci büyüğü Chevron sıraya girdi ve Sarta ile Rovi alanlarındaki blokların yüzde 80'ini Hintli Reliance şirketinden satın aldı. Geçen hafta da Fransız Total, Hari ve Safen bloklarının yüzde 80'ini Marathon Oil'den satın alarak, Kanadalı Western Zagros şirketinin işlettiği Gamian blokuna katılan Rus Gazprom gibi bölgedeki yerini aldı. Bu tabloya göre dünyanın en büyük 10 petrol şirketinden dördü, Kürt Yönetimi'nin merkezi olan Erbil'de artık mevcut. Öfkeli Bağdat yönetimi Exxon ve Total'in güneydeki büyük projelere katılma şanslarını tehlikeye attıklarını söylüyor.

TÜRKİYE İLE İLİŞKİLER

Kuzey Irak'ın kimin eline geçerse ona çok büyük servetler kazandırma potansiyeline sahip petrol varlığı, bölgedeki genel güçler dengesi ve etnik gerilimleri de etkileyebilir. İhracat açısından, tam bağımsız bir Irak Kürt yönetiminin ham petrolünü Irak arazisinden hiç geçirmeden Türkiye üzerinden taşıması teorik olarak mümkün. Bölgesel Kürt Yönetimi, mayıs ayında yaptığı açıklamayla, Tak Tak petrol sahasından inşa edeceği yeni bir boru hattını, halen Kerkük'ten Ceyhan terminaline uzanan ana boru hattına bağlayacağını duyurdu.

Ancak bu noktada var olan hassas bir nokta, Kürt Yönetimi ve yatırımcıları için sorun olabilir ve Irak Başbakanı Nuri el Maliki'nin elini güçlendirebilir. Türk Başbakanı Tayyip Erdoğan, belki de Bağdat hükümetini rahatsız etmek istemeyebilir.

Washington'daki enerji danışmanlık şirketi PFC Energy'den Raad Alkadiri ise şunları söyledi: "Şu anda Bağdat'ın en sağlam kozu Kürtlerin bağımsız bir ihracat hattına sahip olmamaları. Dolayısıyla bu sorun sonunda Bağdat-Erbil-Ankara üçgeninde çözümlenecek ve Suriye dahil olmak üzere bölgedeki gelişmeleri dikkate alırsak, bu ilişkinin sonucu Kürtleri de, yatırımcılarını da şaşırtacak bir yönde olabilir." LONDRA REUTERS

Petrolün üçte birinden fazlası K. Irak'ta

Kuzey Irak Doğal Kaynaklar Bakanı Ashti Hawrami'ye göre Kuzey Irak'ın kanıtlanmış petrol rezervleri 45 milyar varil. Kerkük'teki 10 milyar varillik rezerv de buna dahil edildiğinde rakam 55 milyar varile çıkıyor. Irak Petrol Bakanlığı'na göre ise Irak'ın keşfedilen petrol kaynakları 143 milyar varil, kanıtlanmış doğalgaz rezervleri 129 trilyon metreküp. Buna göre Suudi Arabistan'dan sonra dünyanın ikinci büyük petrol kaynaklarına sahip Irak'taki petrolün üçte birinden fazlası ülkenin kuzeyinde bulunuyor. Merkezî Irak hükümetinin 100,5 milyar dolarlık 2012 bütçesindeki gelirin tamamı petrol ihracatından oluşuyor. Irak günde ortalama 2,5 milyon varil ham petrol ihraç ediyor.
 

Zaman