MİLLİ Mücadele tarihimizdeki kahramanlık öykülerinden birisi de Aydın şehir savaşıdır. İşgalin başında elde edilen başarı, Kuvayı Milliyecilere büyük moral olmuştur. Başarının işareti 16 Haziran 1919 tarihinde sabaha karşı Yörük Ali Efe komutasındaki bir avuç Kuvvacının gerçekleştirdiği Malgaç Baskını’nda verildi. Baskında Yunan karakolu darmadağın edildi. 28- 30 Haziran 1919 tarihleri arasında üç gün üç gece sokak sokak vuruşularak verilen Şehir Savaşı'nda, Yunan Ordusu perişan vaziyette geri çekildi. Zafer, İzmir’deki Yunan Başkomutanlığında şok etkisi yarattı. Oysa Yunan Ordusu, Ege’de adeta elini kolunu sallayarak ilerliyordu. Bugün çok bilinmeyen bu zafer şöyle gerçekleşti:

 

İŞGALE HAZIRLIK YAPAN KAHRAMANLAR!

15 Mayıs 1919’da İzmir’i işgal eden Yunan Ordusu, iki gün içinde İzmir’de 2 bin asker ve sivili katlederek adeta “terör” estirir. Anadolu’yu yasa boğan işgal içerilere doğru yayılmaya başlar. 27 Mayıs günü Yunan Ordusu Aydın’a girer. İstanbul Hükümeti’nin temsilcileri, Yunan Ordusu’nu çiçeklerle karşılar. Yörük Ali Efe gibi kahramanlar ise buna boyun eğmez. İşgalle birlikte direniş de örgütlenmeye başlar. Yunan istihbaratına göre, Türkler “40 bin civarındadır” ve Manisa-İzmir bölgesinde de büyük bir taarruz gerçekleştireceklerdir. Oysa bu bölgede toplam milli kuvvet 5 bin 600 civarındadır.

 

İLK GÜN SAVAŞI

İşgal Kuvvetleri Komutanlığı’nca 28 Haziran 1919 tarihinde verilen emre göre “Aydın ne pa-

hasına olursa olsun elde kalmalıdır”. Ancak milli kuvvetler için ‘Ne pahasına olursa olsun

Aydın elde edilmelidir!’ Yunan Tümeni, sabaha karşı Çine Köprüsü’nden taarruza geçer. 175.

Alaya bağlı birlikler, hemen karşılık verir. Çatışmalar şiddetlenince çevre köy ve kasabalardan

yardım istenir. Aydın’ın Umurlu kasabasından şehrin doğusuna hücuma kalkan birliklerimizin mevcudu bin 300 civarındadır. (Yunan birliklerinin mevcudu 3 bindir ancak bölgedeki Rumların desteğiyle 5 bine ulaştığı tahmin ediliyordu). Muğla’daki birliklere de haber gönderilerek takviye

ve cephane istenir. Köprübaşındaki birliklerimizin hücumu, Yunan birliklerini şaşkına çevirir. Yörük Ali Efe’nin 200 kişilik birliği, Yunan’ı önüne katarak Aydın’ın içine doğru kovalar. Şaşkınlıkla geriye çekilmeye başlarlar. Mücadele 36 derecelik yakıcı sıcak altında sürer. İlk gün, Çine ve Koçarlı’dan gelen gönüllülerle cephe sürekli takviye edilir. Umurlu’daki birlikler de muharebeye katılınca denge Türklerin lehine değiştir. Şehrin 10 km içine giren birlikler, düşmanı Ilıca ve Kepez sırtlarından atar. İlk günün gecesinde inisiyatif tamamen birliklerimizin eline geçer.

 

İKİNCİ GÜN MUHAREBELERİ

Bugün Ramazan Bayramı’nın da birinci günüdür. Sabah, Bayram ezanıyla birlikte Türk birlikleri hücuma kalkar. Düşman Forbes fabrikası- Beycami- Askerlik Şubesi binası- İstasyon mevkisine kadar sürülür. Topyatağı ve Askerlik şubesi yanına mevzilenmiş Yunan birlikleriyle şiddetli çatışmalar yaşanır. Yunan birlikleri, Türk mevzilerini durmadan top atışına tutar. Birliklerimiz de aynı şekilde cev a p verir. Şehir yer yer yanmaya başlar. Çevre köylerden yetişenler, Çine köprübaşında silahlandırılarak şehrin kuzeyinden cepheye sürülür. Söke ve Germencik yakasında da Cafer Efe komutasındaki birlikler, İzmir yönünden gelen trenlere baskın düzenleyerek takviye gelmesini engellemeye çalışır. (Bu çatışmalarda Cafer Efe, 3 Temmuz 1919 günü şehit olur). Ancak elde yeterince tahrip malzemesi olmadığı için Yunan birlikleri tren yolunu kullanarak şehre takviye göndermeye devam eder. 29 Haziran günü Türk birliklerinin üstünlüğüyle sürer. Birliklerimiz şehrin ortasına kadar gelir ve üstünlüğünü ilân eder. Yunanlılar şehrin batısına çekilmek zorunda kalır. İzmir’le haberleşme de kesilir. Yunanlılar geri çekilirken gördükleri bütün sivil Türkleri katleder. Yunan birliklerinin Aydın’daki Alay Komutanı Yarbay Shinaz, günün son raporunu İzmir’e şu satırlarla gönderir: “Şehir alevler içinde yanıyor. Buna rağmen muharebe devam ediyor. Üstün kuvvetlerin taarruzuna uğramış vaziyetteyiz. Takviye ve acele mühimmat gönderiniz.”

 

KADINLAR SU VE AYRAN TAŞIDI

Aydın’daki direniş İstanbul’da da duyulur ve Hükümeti telaş alır. Umum Aydın Kuva-yı Milliye Kumandanı Hacı Şükrü Bey’den şu tarihi telgraf gelir: “Ben müfrezemle beraber

vatanımın selâmeti için isyan ettim. Binâenaleyh Aydın havalisinde bulunan bütün önemli teçhizata

zorla el koyuyorum. Bilgi için arz ederim.” (Askerî Tarih Belgeleri Dergisi, Ocak 2002, Sayı: 113, s.32- 34.)

 

Yunan Komutanı General Nider, Venizelos’a gönderdiği telgrafta ise, “Tam bir Türk seferberliği

ve kuvvetli bir Jön Türk teşkilatı karşısında bir miktar yer terk etmek zorunda kalıyoruz” der.

Türk birliklerinin başarısı İzmir, Atina ve Londra’da şok etkisi yaratır. Yunan Başbakanı Venizelos, “Ne pahasına olursa olsun Aydın’ı elden çıkarmayın” der.

Ancak Aydın’da işler hiç de onun istediği değildir. Üçüncü gün muharebeleri de çok çetin

geçer. Türk birliklerinin şehri düşürmeleri an meselesidir. Söke Bağarası ve Antalya’dan gelen

yeni birlikler mücadeleye güç katar. Bugünkü mücadelenin ağırlık merkezi Kepez mevkisidir.

Düşmanın ısrarla savunduğu bu tepeler de kısa sürede ele geçirilir. Özellikle Yörük Ali Efe’nin

birliği kahramanca savaşır. Savaşı Hacı Şükrü Bey yönetir. Topyatağı’nda tutunmaya çalışan düşman, öğleye doğru burayı da terk etmek zorunda kalır.

 

Baltaköylü kadınlar her türlü tehlikeyi göze alarak, şehrin içine kadar gelerek savaşan birliklere su, ayran ve yiyecek taşır. Kadınların “Haydin gari!”, “Deyindi yavrularım, vurun as-

lanlarım!” nidalarıyla Kuvayi Milliyeciler daha bir şevke gelir ve yakıcı sıcağın altında güç top-

layarak sokak sokak vuruşur. Batı ve doğudan sıkıştırılan Yunan birlikleri hızla çembere alınır. Bunlara çıkış kapısı olarak Batı bölgesi bırakılır. Buradan da ancak İzmir’e kaçabilirler... Öyle de olur. Türk namlusu önünde daha fazla tutunamayacaklarını anlayarak şehri terk etmeye başlarlar. Bu durum Türk birliklerinde büyük sevinç yaratır. Herkes birbirine sarılıp bu tarihi anı kutlar. Birliklerimiz Bayramın ikinci günü Aydın’ı düşmandan kurtarmış ve geciken Bayram Namazını özgürce camilerde kılmaya başlamıştır. Aydın ikinci Bayramı yaşar! Yunanlılarla birlikte Rumlar da şehri terk eder. Aydın’ın işgalinden bir ay sonra, bölgede örgütlenen Kuvayı Milliye, Yunan Ordusu’na tarihi bir ders verdi. Yörük Ali Efe komutasındaki zeybekler, üç gün sokak sokak savaşarak Aydın’ı kurtardı. Emperyalistleri şoka uğratan zafer, o günlerde henüz 24 yaşında olan Yörük Ali Efe’nin kahramanlığı sayesinde kazanıldı

 

1919-22,-asagida-ortada-ali-efe-ve-yaninda-albay-sefik-bey-ve-yzb.-sukru-oguz-bey-2.jpgaydinda-kuvvaci-heykeli-1.jpgefeler-direniste-1.jpgyoruk-ali-efe-bilinmeyen-resmi-1.jpg