Yaklaşık 18 bin kişinin hayatını kaybettiği Marmara depreminin ardından Türkiye’nin öğrendiği acı gerçek; öldürenin deprem değil hatalı ve kötü malzemeyle yapılan binalar olduğuydu. 12 yıl sonra Van’ı vuran deprem yine aynı gerçeği acı bir şekilde ortaya çıkardı. Çöken binaları inceleyen uzmanlara göre yıkımların başlıca nedeni, kalitesiz malzeme ve mühendislik hataları. Depremin simgesi haline gelen Van’daki 7 katlı binada inceleme yapan İnşaat Mühendisleri Odası Van Şube Başkanı Şemsettin Bakır’ın tespiti ise daha korkunç: “İnşaatta dere kumu kullanılmış. Beton o kadar dayanıksız ki elde ufalanıyor.”
Uzmanların görüşleri şöyle:
- İnşaat Mühendisleri Odası Van Şube Başkanı Şemsettin Bakır: “Yıkımlar denetimsizlikten. Yıkılan binalar mühendislik hizmeti görmemiş. Özellikle dükkan olarak kullanılan yerlerin kat yüksekliği normal katlardan daha fazla. Van’daki 7 katlı binanın malzemesine baktım. Orada kullanılan malzeme dere kumu. İçinde iri iri çakıllar var. Çakıllar demirle birleşimi sağlamaz. Normalde bu kum kullanılmaz. Beton o kadar dayanıksız ki elinize aldığınız zaman ufalanıyor. Kullanılan demirler nervürlü (direnci artıran çıkıntılı) demir değil. Yeni yönetmeliğe göre yapılarda nervürlü demir kullanılması düzenleniyor ve düz demir kullanımı yasak. Nervürlü demir betonla birleşimi sağlayan bir demir. Yıkılan binada düz demir kullanıldığını gördük.”
- Mimarlar Odası Van Şube Başkanı Şahabettin Öztürk: “Erciş’te yıkık binların önündeyim. Yıkımlar gerekli teknik kurallara uyulmadan, mevcut yönetmeliklere uyulmadan, mühendislik bilgisi olmadan yapılan çalışmaların ürünü. Gereksiz kat artırımlarıyla karşılaştık. Şehir merkezinde yıkılan binalarda marketler ve galeri olarak kullanım için geniş açıklık oluşturmak için yapılan çılaşmaların önemli bir rolü olmuş. İşçilik, malzeme özensiz. Büyük bir bölümü ruhsatsız. Belediyenin denetimsizliğini ciddi boyutta görüyoruz.”
- İTÜ Deprem Mühendisliği ve Afet Yönetimi Enstitüsü öğr. üyesi Doç Beyza Taşkın: “Betonarme içindeki demirlerin sıkılaştırılması gereken kesimlerinde etriye sıkılaştırmaları yapılmamış. Kolon kiriş birleşiminde hiç etriye (dikme kiriş bağlantılarında direnci sağlayan sargı) olmayan yıkıntılar var. Yıkımın en büyük nedeni bu. Bazı binalarda gözle görülür seviyede kalitesiz beton olduğu anlaşılıyor.”
Beton kalite belgesi yok
Türkiye Hazır Beton Birliği (THBB) Başkanı Ayhan Güleryüz, Van’da 7 Erciş’te 3 hazır beton firması bulunduğunu ve bunların hiç birinin Kalite Güvence Sistemi (KGS) belgesi olmadığını belirtti. Güleryüz, “Bunlar birliğimize üye değil. Bu firmalar birliğimize üye olsaydı biz bunları denetleyebilirdik” dedi.
Güleryüz, depremde binaların yıkılmasında kalitesizlik ve denetimsizliğin etkili olduğunu söyledi. Yıkılan binalara baktıklarında 8-9 katlı binanın üst üste geldiğini ifade eden Güleryüz, “Depremin olduğu yer birinci derece deprem bölgesi, ancak Van ikinci derece deprem bölgesi. Fakat bakıyorsunuz Van’da da binalar yıkılmış” dedi. Binalarda santimetrekarede 300 kilo yük taşıyabilen C30 sınıfı beton kullanılması gerektiğini dile getiren Güleryüz, “İstanbul’da 1988 öncesi binaların kalitelerini kontrol ettirdik. Numunelerde maalesef bu binaların çoğunun beton kalitesinin ortalama C9 olduğunu gördük. Bu binalar bırakın depremi, zamanla kendi kendine yıkılacak” diye konuştu.
